Archeologisch onderzoek aan de Gedempte Veert
Bij plannen voor bouwen in de Westrand van Sint Pancras wordt eerst gekeken of archeologisch onderzoek nodig is. In 2018 heeft de voormalige gemeente Langedijk al een bureauonderzoek en een verkennend booronderzoek laten doen voor het hele gebied. Daaruit volgde dat vervolgonderzoek nodig is. De uitvoering daarvan is een verplichting die volgt uit het geldende bestemmingsplan (nu: omgevingsplan).
Beslisboom archeologische monumentenzorg
Uitleg beslisboom
Is het proefsleuvenonderzoek nog niet gedaan?
Volg dan het pad ‘Nee’ in de beslisboom. De initiatiefnemer moet dan een gecertificeerd archeologisch onderzoeksbureau inschakelen. Dit bureau stelt volgens de KNA-richtlijnen een Programma van Eisen (PvE) op voor het proefsleuvenonderzoek. Als het concept PvE klaar is, stuurt men dit naar de gemeente voor toetsing. Na goedkeuring en ondertekening door het bevoegd gezag (de gemeente) mag het onderzoek worden uitgevoerd.
Na het proefsleuvenonderzoek maakt het bureau een eindrapport met de resultaten en een advies over hoe om te gaan met de vindplaats, als die in de bodem gevonden wordt. Dit rapport gaat naar de gemeente. Het college van B&W neemt dan een ‘selectiebesluit’: de resten blijven op hun plek (behoud in situ), worden veiliggesteld op een andere plek door een opgraving (behoud ex situ), of er is geen verder onderzoek nodig (vrijgave).
Uitleg gebruik Programma van Eisen met Addendum
Dit basis PvE geldt voor het gehele plangebied en dus voor alle percelen aan de Gedempte Veert, nadat het proefsleuvenonderzoek heeft plaatsgevonden, zodat overal dezelfde eisen gelden. Toch moet het onderzoek per perceel worden afgestemd, zodat maatwerk geleverd kan worden. Daarom hoort bij elk perceel een aparte bijlage (addendum) bij het PvE. Daarin staat precies wat er op dat perceel gaat gebeuren, zoals de bouwplannen, aanleg van kabels en leidingen, en tuinaanleg.
Belangrijk advies:
- Vraag bij het opvragen van een offerte om een addendum op het PvE op te laten stellen.
- Lever hiervoor een duidelijke plantekening aan met alle bouwwerken, kabels, leidingen, riolering en tuininrichting.
- Wordt een deel van het perceel nu nog niet bebouwd of opgegraven? Dan blijft archeologisch onderzoek daar in de toekomst verplicht via de dubbelbestemming archeologie.
Vraag en antwoord over archeologisch onderzoek
Kort antwoord:
Ja, meestal moet u toch archeologisch onderzoek laten doen, ook als er al een gebouw staat.
Uitleg:
Als u een schuur of ander gebouw wilt slopen om bijvoorbeeld een huis te bouwen, moet u eerst archeologisch onderzoek laten doen. Dit is een onderzoek waarbij in de grond wordt gegraven om te kijken of er nog resten van vroeger in de bodem zitten. De bodem is niet altijd helemaal verstoord door het oude gebouw. Daarom blijft onderzoek nodig.
In 2018 is door de voormalige gemeente Langedijk al een archeologisch bureau- en verkennend onderzoek uitgevoerd. De volgende stap in de archeologische monumentenzorg cyclus is om een proefsleuvenonderzoek uit te laten voeren. Dit is een onderzoek waarbij gegraven wordt om te zien of er archeologische resten in de grond zitten.
Daarom begint u met het laten maken van een Programma van Eisen (PvE). Dit is een plan voor het onderzoek. Vraag het onderzoeksbedrijf of uw bouw- en sloopplannen meegenomen moeten worden in het onderzoek. Volgens de regels van het omgevingsplan heeft u een vergunning nodig om een gebouw (deels) te slopen.
Kort antwoord:
Na het proefsleuvenonderzoek beoordeelt de gemeente de archeologische waarde van de locatie. Op basis daarvan wordt een selectiebesluit genomen: dit besluit bepaalt wat er verder moet gebeuren met de gevonden archeologie in de bodem.
Uitleg:
Het selectiebesluit is gebaseerd op het eindrapport van het proefsleuvenonderzoek. In dat rapport staat welke archeologische resten zijn gevonden en hoe waardevol ze zijn. De gemeente gebruikt dit rapport om te bepalen wat de volgende stap is. Er zijn drie mogelijke uitkomsten:
- Vrijgave – Er zijn geen belangrijke resten gevonden en de bodem kan worden vrijgegeven. U mag verder met uw plannen.
- Behoud in situ – De resten moeten in de bodem blijven. U mag niet bouwen op die plek.
- Behoud ex situ – U mag bouwen, maar eerst moeten de archeologische resten worden opgegraven. Dit gebeurt onder voorwaarden die aan de vergunning worden gekoppeld.
Het selectiebesluit is gebaseerd op een selectieadvies, dat is opgesteld door een erkend archeologisch bureau. Dit advies volgt de richtlijnen van de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA). Hierin staat hoe moet worden omgegaan met de gevonden resten: behouden, opgraven of het bouwplan aanpassen.
Het selectieadvies komt voort uit een waarderend onderzoek, meestal uitgevoerd via proefsleuven. Voor dit onderzoek is een Programma van Eisen (PvE) nodig. In het PvE staat wat onderzocht wordt, hoe dat gebeurt en onder welke voorwaarden. Op basis van het PvE kunnen archeologische bureaus een offerte maken voor het vervolgonderzoek.
De gemeente heeft voor het gebied een algemeen PvE opgesteld voor vervolgonderzoek, zoals opgravingen of begeleiding (dit PvE kan pas worden gebruikt na het waarden stellend onderzoek). Dit document bevat de onderzoeksvragen, werkwijze en voorwaarden. Het PvE moet nog worden aangevuld met een zogenaamde addendum: daarin staan uw bouwplannen, groenaanleg, kabels en leidingen. Dit zorgt ervoor dat het archeologisch onderzoek goed aansluit op de door uw geplande werkzaamheden. Het archeologisch bureau kan dit addendum opstellen. Pas na goedkeuring door de gemeente mag het veldonderzoek starten.
Kort antwoord:
Nee, dat hoeft niet.
Uitleg:
In 2018 is er al een bureau- en booronderzoek gedaan voor het hele gebied van de Gedempt Veert. Dit onderzoek is uitgevoerd door Hollandia, in opdracht van de voormalige gemeente Langedijk.
Kort antwoord:
U kunt het PvE opvragen nadat het proefsleuvenonderzoek is afgerond en het eindrapport klaar is.
Uitleg:
Na het proefsleuvenonderzoek wordt een rapport geschreven waarin de archeologische resten worden beoordeeld.
Op basis van dit rapport beslist de gemeente wat er verder moet gebeuren. Dit heet een selectiebesluit.
Pas daarna kunt u het PvE opvragen dat de gemeente in 2025 heeft laten opstellen.
In dat PvE staan de voorwaarden voor eventueel vervolgonderzoek, zoals een opgraving of aanpassing van de bescherming.
Kort antwoord:
Een selectiebesluit is niet juridisch bindend, maar wel belangrijk voor de vergunning.
Uitleg:
De gemeente moet archeologie beschermen volgens de Erfgoedwet, de Omgevingswet, Besluit Kwaliteit Leefomgeving en het archeologisch beleid van Dijk en Waard.
Daarom wordt bij bouwplannen gekeken of er waardevolle resten in de grond zitten.
Een archeologisch bureau maakt een advies. Dat advies is niet verplicht om te volgen, maar de gemeente moet het wel serieus nemen en neemt uiteindelijk een besluit wat er met het advies gebeurd.
In het advies staat per perceel wat mogelijk is:
- Behoud van resten in de bodem (in situ), of
- Opgraven van resten (ex situ), als behoud niet mogelijk is.
De gemeente kijkt ook naar uw bouwplannen en belangen. Soms is opgraven dan toegestaan zonder dat het bouwplan aangepast hoeft te worden of, - Het advies vervolgonderzoek / het beschermingsregime aanpassen naar een strengere categorie.
Kort antwoord:
Archeologievriendelijk bouwen betekent dat u bouwt zonder de archeologische resten te beschadigen. Soms is dan geen extra onderzoek nodig.
Uitleg:
Bij archeologievriendelijk bouwen blijft het bodemarchief intact. Dit vraagt om een goed ontwerp, waarbij een archeoloog, architect en constructeur samenwerken. Vaak zijn aanpassingen technisch mogelijk en kosten ze niet extra. Bijvoorbeeld: minder palen gebruiken in de fundering.
Let op: het ophogen van de grond helpt meestal niet. Dat kan juist schade veroorzaken.
Er is een handige gids beschikbaar: Handreiking Archeologievriendelijk bouwen(Verwijst naar een externe website) van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed:
Belangrijk:
U moet eerst laten zien dat uw bouwplan echt archeologievriendelijk is. Pas daarna kan de gemeente een vergunning geven.
De dubbelbestemming ‘archeologie’ blijft gelden. Bij toekomstige werkzaamheden moet u opnieuw archeologisch onderzoek laten doen.
Kort antwoord:
Ja, dat kan. Maar alleen als het evaluatierapport klaar is en de gemeente akkoord is.
Uitleg:
Na de opgraving wordt een verslag gemaakt. Daarin staat wat er is gevonden en wat er met de vondsten moet gebeuren. Op basis daarvan wordt een nieuwe (her)begroting gemaakt. De gemeente en de opdrachtgever moeten hiermee akkoord gaan. Pas daarna mag het materiaal verder worden uitgewerkt en kan de vergunning worden verleend. Binnen twee jaar zal u een eindrapport moeten laten opstellen op basis van het evaluatierapport.